Dom Technika w Gdańsku – ceglany modernizm w zabytkowym otoczeniu

Gdański Dom Technika to budynek, który mimo swojej nowoczesnej bryły doskonale koresponduje z zabytkowym otoczeniem. Typowe dla modernizmu prostopadłościenne formy pozbawione rzeźbiarskich dekoracji wykończono cegłą i jasnym betonem. Dzięki temu całkowicie zachowuje staromiejską ciągłość architektoniczną Gdańska, od wieków opartą m.in. na czerwonej cegle i piaskowcu. Gmach NOT jest świetnym przykładem na to, że w zabytkowej okolicy można utrzymać spójność zabudowy nie używając historyzujących form.

Naczelna Organizacja Techniczna powstała w 1945 roku aby zrzeszać organizacje naukowo-techniczne z różnych dziedzin. Gdy w latach 60. nadeszła dekada największego rozwoju PRL, w wielu polskich miastach rozpoczęły się budowy siedzib lokalnych oddziałów NOT. Tzw. „Domy Technika” miały być zaprojektowane według najnowszych modernistycznych trendów, tak aby podkreślać ducha postępu i nowoczesności. Gdańsk nie otrzymał jednak dotacji na budowę gmachu, zawiązano więc na początku dekady społeczny komitet. Pierwotnie budynek miał zostać ukończony do 1965 roku. W międzyczasie zmieniono pierwotnie planowaną lokalizację i ostatecznie pod budowę przeznaczono działkę przy ul. Rajskiej.

Historia Domu Technika w Gdańsku

W kwietniu 1963 roku ogłoszono konkurs architektoniczny na zagospodarowanie terenu. Zwyciężył w nim projekt duetu Bolesław Kardaszewski (ten od wielu charakterystycznych budynków w Łodzi) oraz Ludwik Mackiewicz. Kompleksowe opracowanie zakładało budowę nie tylko siedziby NOT ale też wielu obiektów towarzyszących, na co zabrakło funduszy. Z czasem więc ogłoszono kolejny konkurs zamknięty i po kolejnych zmianach wyłoniono projekt końcowy. Ostatecznie budowa Domu Technika w Gdańsku rozpoczęła się w 1969 roku a prace zajęły 5 lat. Głównym projektantem został architekt Szczepan Baum, znany z wielu głośnych realizacji nie tylko w Gdańsku ale i na terenie całego Pomorza. Za projekt odpowiadała także Danuta Olędzka, której główna aktywność skupiła się na pracach nad salą teatralną z widownią na 450 miejsc, salami szkoleniowo-wykładowymi i holem wejściowym. Wykonawcą zostało Gdańskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Miejskiego.

Architektura budynku

Architekci zaproponowali czterokondygnacyjny obiekt na planie lekko wydłużonego prostokąta. W pionie bryłę podzielili na dwie części – ceglane przyziemie oraz piętra z horyzontalnymi pasami okien oraz cegieł, zamknięte od góry i dołu wystającymi przed lico pasami z jasnego betonu. Przy głównym wejściu pojawiły się detale rzeźbiarskie. Nad nimi linie okien przedzielone są pionowym pasem, który przez lata używany był jako tło dla wielkoformatowych reklam. Od strony północnej elewacja jest ślepa i posiada przede wszystkim dostawione do niej dwie zewnętrzne klatki schodowe. W Domu Technika oprócz wcześniej wymienionych pomieszczeń znalazło się także miejsce na bibliotekę, osiem sal konferencyjnych, restaurację oraz kawiarnię.

Jak rozpoznawać style architektoniczne? Dzięki e-bookowi „Forma i ideologia – Architektura XX wieku”. Zajrzyj na www.dhsudety.pl po więcej.

Wnętrza gdańskiej siedziby NOT

Układ funkcjonalny wewnątrz budynku sprawdza się po dziś dzień. Główną oś stanowi klatka o układzie galeriowym, ze schodami przechodzącymi jednym ciągiem przez wszystkie piętra. Na końcu budynku znajduje się pion z windą. Przy głównym rdzeniu znajdują się najważniejsze, ogólnodostępne pomieszczenia. Na boki rozchodzą się korytarze, które prowadzą do nieco bardziej skrytych lokali. Wnętrza Domu Technika urządzali artyści plastycy. Byli to Wiesław Kobyliński, Ewa Szyszko i Jerzy Szyszko. Zespół użył tutaj całej rewii modernistycznych materiałów. Ceramiczne okładziny z rzeźbiarskim detalem Andrzeja Trzaski twórcy zestawili z kamiennymi płytami, lastryko, ciepłym drewnem w postaci parkietu i balustrad oraz aluminiową ślusarką. Efektowny ciąg schodów zakończyli na najwyższym piętrze widoczną od samego wejścia ścianą z mozaiki ceramicznej autorstwa tego samego artysty. Nie zachowała się niestety kompozycja Janiny Palińskiej w sali konferencyjnej. Dzięki tej grze kształtów i materiałów gdański NOT otrzymał nagrodę II stopnia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.

Dom Technika obecnie

Przez lata niewielu doceniało Dom Technika. Jak wiele budynków z epoki PRL w XXI wieku był w niezbyt zachęcającym stanie. Brudna elewacja w połączeniu z wielkoformatowymi reklamami i dyskontem spożywczym na parterze nie sprzyjały objęciu go ochroną konserwatorską. Dopiero po ostatnim remoncie w 2014 roku, który polegał na wzmocnieniu konstrukcji dachu i odświeżeniu elewacji, zdjęto reklamy i Dom Technika znów zaczął cieszyć oko. Chociaż też nie do końca, bo w ostatnich latach przed budynkiem deweloper postawił współczesny budynek mieszkalny, który częściowo zasłania gmach NOT. W godzinach pracy Naczelnej Organizacji Technicznej budynek jest ogólnodostępny, jednak osobom chcącym sfotografować obiekt wewnątrz radziłbym uprzednio się na to umówić.