Fotografia architektury - pięć najważniejszych zasad kompozycji

Fotografia architektury to fascynujący obszar sztuki fotograficznej, który pozwala uwiecznić imponujące budowle i wydobyć ich unikalne cechy. Jednym z kluczowych elementów, które decydują o ostatecznym efekcie fotografii architektonicznej jest kompozycja kadru. Poprawne ułożenie elementów w kadrze może znacząco wpłynąć na odbiór i estetykę zdjęcia. W tym artykule skupimy się na zasadach kompozycji, które pomogą Ci podkreślić piękno architektury poprzez właściwe kadrowanie.

Podstawowe zasady kompozycji, takie jak reguła trójpodziału, umiejscowienie głównego obiektu, unikanie zatłoczenia kadru i poszerzanie kadrowania, stanowią fundamenty udanej fotografii architektury. Ich odpowiednie zastosowanie pozwala na wyeksponowanie kluczowych elementów budowli, nadanie kompozycji dynamiki i stworzenie przejrzystych, estetycznych zdjęć.

Rozmieszczenie brył względem siebie jest jednym z najważniejszych elementów decydujących o odbiorze fotografii architektury

W dalszej części artykułu przyjrzymy się każdej z tych zasad bardziej szczegółowo, podkreślając ich znaczenie i efekty, jakie mogą przynieść w fotografii architektury. Będziemy również zastanawiać się, kiedy warto łamać te zasady, aby osiągnąć oryginalne i niekonwencjonalne efekty w twórczości fotograficznej. Przyjrzymy się także innym aspektom fotografowania architektury, takim jak wykorzystanie linii i perspektywy, które są kluczowe dla tworzenia nastrojowych i ekscytujących kompozycji.

1. Fotografia architektury – podział kadru

1.1. Reguła trójpodziału

Jedną z najważniejszych zasad kompozycji jest reguła trzech, polegająca na podziale kadru na trzy równoległe części poziome i trzy równoległe części pionowe, tworząc siatkę dziewięciu kwadratów. Umieszczenie kluczowych elementów kompozycji wzdłuż tych linii lub w punktach ich przecięcia (zwanych punktami siły) nadaje jej równowagę i estetykę. Są też zwolennicy innych proporcji, ale większość z nich wciąż ma wiele wspólnego z klasycznym trójpodziałem.

Instytut Nafty i Gazu w Krakowie – dopasowanie obiektu do siatki nie zawsze musi być wykonane z chirurgiczną precyzją. Ze względu na różnorodne kształty obiektów w fotografii architektury istotne jest umowne zbliżenie najważniejszych elementów zdjęcia do linii kompozycyjnych. Tutaj kluczowy jest półokrągły obiekt wyizolowany z rytmicznego tła i znajduje się on mniej więcej pomiędzy przecięciami linii.

1.2. Złota proporcja

Złota proporcja, znana również jako złoty podział, jest stosunkiem między dwoma elementami, w którym suma dłuższego elementu do krótszego jest taka sama jak suma obu elementów do dłuższego. W matematyce jest to liczba około 1,618. Zastosowanie złotej proporcji w kompozycji kadru architektonicznego polega na umieszczeniu kluczowych elementów w odpowiednich proporcjach, które tworzą harmonijne i estetyczne wrażenie.

Pałac Pokoju i Pojednania w Astanie. Linie złotego podziału zamykają poszczególne części kompozycyjne: lewą złożoną z zadrzewienia, dolną złożoną z części ziemnej i górną złożoną z nieba. Główny element kompozycyjny w postaci budynku znajduje się dokładnie na przecięciu linii.

1.3. Spirala Fibonacciego

Liczby Fibonacciego to ciąg liczb, w którym każda liczba jest sumą dwóch poprzednich. Ciąg ten jest bardzo ważny w matematyce, a także w sztuce i naturze, gdzie można go znaleźć w formie spirali Fibonacciego. Kadrowanie z wykorzystaniem spirali Fibonacciego polega na umieszczeniu głównego obiektu wzdłuż linii tworzących tę spiralę, tworząc dynamiczną i atrakcyjną kompozycję.

Dom Kultury w Pieszczanach – istotne elementy takie jak początek fasady budynku czy krawędź rzeźby znajdują się na krawędziach prostokątów. Linie prowadzące oko widza od rzeźby poprzez schody na taras wejściowy kulminują się w newralgicznym miejscu kadru. Prawa krawędź fasady budynku wieńcząca podróż okiem po fotografii znajduje się na krawędzi spirali.

1.4. Podsumowanie

Kiedy korzystać z tych technik? W większości przypadków kiedy chcemy wykonać poprawne ujęcie każda z nich będzie dobra. W przypadku ujęć niestandardowych, kiedy wymaga tego kreacja artystyczna, zasady te możemy łamać. Na początku przygody z fotografią architektury warto używać w miarę możliwości linii pomocniczych w aparacie. Wraz z kolejnym tysiącem wykonanych zdjęć oko będzie się wyrabiać i doświadczony fotograf będzie potrafił dopasować proporcje kadru na wyczucie.

2. Umiejscowienie głównego obiektu

2.1. Miejsce siły

Umieszczenie głównego obiektu wzdłuż linii któregoś z wcześniej wspomnianych podziałów, czyli w tzw. miejscach siły, może nadawać kompozycji odpowiednią dynamikę. Komponowanie w ten sposób zdaje egzamin zwłaszcza kiedy fotografujemy budynki pod kątem lub kiedy w kadrze znajduje się więcej niż jeden istotny element kompozycyjny. Miejsca siły pomagają uzyskać równowagę pomiędzy poszczególnymi dominantami.

Nutsubidze Plato w Tbilisi. Silne akcenty zdjęcia jak przejście między blokami czy kompozycja przestrzenna obu bloków poprowadzone są w pobliżu krawędzi linii trójpodziału

2.2. Kompozycja centralna

Umieszczenie głównego obiektu dokładnie na środku kadru, czyli kompozycja centralna, może nadawać fotografii architektury wrażenie symetrii lub eksponować obiekt, któremu nie towarzyszą żadne inne elementy kompozycyjne. Ten typ kompozycji może być skuteczny, zwłaszcza gdy architektura lub jej otoczenie są silnie symetryczne. Jednakże, kompozycja centralna może działać nieco statycznie i w przypadku nieuzasadnionego użycia często jest nieatrakcyjna wizualnie.

Blok w Halle-Neustadt — Kompozycja centralna wzmacnia niepokój i dystopijność ujęcia, oraz podkreśla symetrię budynku

2.3. Krawędzie kadru

Umieszczenie głównego obiektu przy lewej lub prawej krawędzi kadru może tworzyć wrażenie ruchu i przestrzeni. Na przykład, umieszczenie obiektu przy lewej krawędzi kadru może sugerować przemieszczanie się w kierunku prawej strony i „wchodzenie w kadr”. Umieszczenie przy prawej krawędzi może sugerować „wychodzenie z kadru”. Istotne jest także usytuowanie samego budynku względem fotografującego. Ta technika może nadawać dynamikę i energię kompozycji. Warto zwrócić uwagę, że użytkownicy m.in. alfabetu łacińskiego czytają od lewej do prawej, a zatem domyślnie kierują w ten sposób wzrok odczytując fotografię. Inaczej będzie w przypadku odbiorców z krajów arabskich. W szczególności może mieć to znaczenie w reportażu architektonicznym.

Ośrodek Augustyna w Jastarni — Kompozycja od lewej może otwierać kadr

Hotel Tatry w Murzasichlu — Kompozycja prawostronna może być domykająca

2.4. Stopień wypełnienia kadru

Decyzja dotycząca wypełnienia kadru głównym obiektem lub pozostawienia wokół niego przestrzeni zależy od intencji artystycznych i efektu, który chcemy osiągnąć. Wypełnienie kadru obiektem może skupić uwagę na szczegółach architektury i stworzyć wrażenie intensywności i bliskości. Podkreśla symetrię, światłocienie, przydaje się kiedy fotografia architektury przybiera formę abstrakcyjną. Z drugiej strony, pozostawienie przestrzeni wokół obiektu może tworzyć wrażenie oddechu, otwartości i harmonii z otoczeniem, lub wręcz przeciwnie uczucie niepokoju, samotności, dystopii. Taki sposób kadrowania sprawdzi się w szczególności fotografii architektury w ujęciu dokumentalnym i zleceniach komercyjnych.

Unite'd Habitation - Corbusierhaus w Berlinie — Unite’d Habitation – Corbusierhaus w Berlinie. Wypełnienie kadru geometryczną, rytmiczną fasadą powoduje stworzenie abstrakcyjnego dzieła będącego reinterpretacją projektu architekta

3. Unikaj zatłoczenia kadru

Zbyt wiele elementów w kadrze może rozproszyć uwagę widza i osłabić efekt estetyczny fotografii. Skup się na głównym obiekcie i usuń zbędne elementy, które nie wniosą nic istotnego do kompozycji. Prosta i przejrzysta kompozycja pozwoli skupić uwagę na kluczowych detalach architektonicznych. Fotografia architektury to często problem, aby oprzeć się pokusie pokazania zbyt wiele. Czasami warto wyciąć z pozoru atrakcyjne elementy kadru jeśli psują one kompozycję i zaburzają odbiór zdjęcia. Problem pojawia się w szczególności kiedy używamy obiektywów szerokokątnych, rejestrujących bardzo dużą ilość szczegółów. Czasami świadome wyeliminowanie części detali może pozytywnie wpłynąć na jakość fotografii.

Szerszy kadr pokazuje więcej, ale cierpi na tym kompozycja zdjęcia

4. Fotografia architektury, czyli linie i perspektywa

Linie są podstawowym elementem w fotografii architektury i mogą być skutecznym narzędziem do przyciągania uwagi widza. Takie linie służą także do prowadzenia jego oczu wzdłuż kadru. Istnieją różne rodzaje linii, takie jak linie horyzontalne, pionowe i diagonalne, które występują naturalnie w architekturze.

Linie horyzontalne często występują w poziomych elementach budynków, takich jak dachy, balustrady, chodniki. Można je wykorzystać jako linie przewodnie, prowadzące oczy odbiorcy po głównych elementach kadru. Linie pionowe, takie jak kolumny, wieże, drzwi czy okna, mają tendencję do dodawania wrażenia wysokości i majestatyczności. Mogą one wzmocnić wrażenie pionowości budynku i podkreślić jego imponujące cechy. Natomiast linie diagonalne, takie jak nachylone dachy, schody czy linie znikające w dal, dodają dynamiki i energii do kadru. Są bardziej niezwykłe i niepokojące dla oka, co może nadawać fotografii architektonicznej ciekawego napięcia, oraz tworzą kompozycje trójkątne.

Central w Łodzi — W tym przypadku linie horyzontalne są silniejsze niż wertykalne, co optycznie poszerza kadr

Hala Hutmen – duża ilość rytmicznych linii diagonalnych nadaje kadrowi dynamiki i głębii

Trójkąt jest jedną z najbardziej dynamicznych brył w fotografii architektury. Może to być trójkąt widoczny w samej budowli, na przykład w kształcie dachu czy układzie okien, lub trójkąt utworzony przez kompozycję różnych elementów architektonicznych. Trójkąty są uważane za dynamiczne, ponieważ przyciągają uwagę i wizualnie prowadzą oko widza przez fotografię. Można wykorzystać trójkąty, aby skoncentrować uwagę na kluczowych elementach budowli lub aby podkreślić perspektywę i głębię przestrzeni. Fotografia budynku pod kątem, tak że jego linie będą schodzić się w trójkąt jest bardziej dynamiczna niż statyczna kompozycja na wprost.

Biurowiec Tatry w Koprzywnicy. Dzięki zawarciu bryły budynku w trójkącie pomiędzy jego górną krawędzią a liniami na jezdni, proste kształty nabrały dynamiki.

5. Kadruj szerzej niż potrzeba

Ze względu na potrzebę korekty perspektywy, warto kadrować zdjęcia architektoniczne nieco szerzej niż początkowo planowano. Przy fotografowaniu budynków, zwłaszcza tych wysokich, perspektywa może powodować zniekształcenia, takie jak pochylone linie. Kadrowanie nieco szerzej umożliwi późniejszą korektę perspektywy podczas obróbki zdjęcia. Zbyt wąski kadr może spowodować, że po korekcji perspektywy zabraknie w narożnikach zarejestrowanego materiału. Nie będzie wówczas możliwe skadrowanie do prostokąta. W wielu wypadkach można takie braki dorobić w programie graficznym, jednak nie zawsze będzie to możliwe.

Zbyt wąskie ujęcie – brakuje danych po prostowaniu

W przypadku obiektywów UWA (Ultra Wide Angle) czyli obiektywów o najszerszym zakresie ogniskowych pojawiają się także silne zniekształcenia na brzegach kadru. Wynikają one z odwzorowania trójwymiarowego świata na dwuwymiarową siatkę matrycy. Kadrowanie szerzej może nam umożliwić przycięcie obrazu tak, aby zniekształcenia znalazły się poza kadrem, przy jednoczesnym zachowaniu przestrzeni wokół fotografowanego obiektu.

Fotografia architektury – podsumowanie

Warto jednak pamiętać, że zasady kompozycji to jedynie wytyczne, a nie ścisłe reguły. Istnieją sytuacje, w których łamanie tych zasad może prowadzić do ciekawych efektów. Fotografia to także sztuka eksperymentowania i wyrażania swojej kreatywności. Fotografia architektury dzieli się na wiele dziedzin – fotografia komercyjna, fotografia wnętrz, fotografia dokumentalna czy podróżnicza. W zależności od potrzeb odpowiednie mogą być zupełnie różne interpretacje powyższych technik kompozycyjnych. Ostateczne ułożenie kadru zależy od Twojej wizji i intencji artystycznych. Zaufaj swojemu instynktowi i próbuj różnych ujęć i kompozycji. Eksperymentuj, aż znajdziesz sposób, który najlepiej oddaje piękno i charakter architektury, którą fotografujesz