New Khmer Architecture czyli modernizm i brutalizm w Kambodży
New Khmer Architecture, zwana też khmerskim brutalizmem lub modernizmem, to styl architektoniczny, który rozkwitł w Kambodży w latach 50. i 60. XX wieku. Vann Molyvann, wraz z grupą khmerskich architektów, stworzyli ikoniczne budowle, łączące modernizm z tradycyjną architekturą Kambodży sprzed czasów kolonialnych.
Kambodża po uzyskaniu niepodległości
Po uzyskaniu niepodległości w 1953 roku Kambodża dążyła do wykreowania nowej, modernistycznej tożsamości, odzwierciedlającej jej suwerenność i postęp. W tym okresie, znanym jako „złoty wiek” Kambodży, kraj przechodził intensywny rozwój urbanistyczny i kulturalny. Władze, na czele z królem Norodomem Sihanoukiem, zainicjowały liczne projekty budowlane, mające na celu modernizację kraju. Architektura miała odegrać kluczową rolę w manifestowaniu narodowej dumy i nowoczesności, a centralną postacią tego ruchu stał się Vann Molyvann. Z jego pomocą władze chciały zerwać z postkolonialnym wizerunkiem. Dlatego nowa khmerska architektura miała łączyć modernistyczne wzorce z tradycyjną architekturą Khmerów.



Vann Molyvann i kreowanie Nowej Architektury Khmerskiej
Kambodża należała do francuskiej strefy wpływów, stąd kolonialna architektura tego kraju miała wiele naleciałości z francuskiego klasycyzmu. Jednocześnie Vann Molyvann, urodzony w 1926 roku, studiował architekturę w Paryżu, gdzie zetknął się z międzynarodowym modernizmem. Po powrocie do Kambodży w latach 50. XX wieku, Molyvann stał się pionierem nowego stylu, zwanego Nową Architekturą Khmerską. Jego projekty charakteryzowały się innowacyjnym połączeniem tradycyjnych khmerskich motywów z modernistycznymi formami i technologiami.

New Khmer Architecture – cechy
Najważniejsze cechy khmerskiego modernizmu to:
- wyniesienie stref funkcjonalnych na piętro, co miało źródło nie tylko w filozofii modernizmu (pilotis), ale także w tradycyjnych khmerskich domach. Część mieszkalna na piętrze zapewniała bezpieczeństwo od zwierząt i zalewania przez deszcze, a parter dawał schronienie od słońca.
- tworzenie otwartych przestrzeni i wewnętrznych dziedzińców, co już dawniej miało na celu promowanie naturalnej cyrkulacji powietrza.
- ażurowe ściany i żaluzje, także ze względów wentylacyjnych. Jednocześnie ich rytmika całkowicie odpowiadała założeniom modernizmu i zezwalała na prefabrykację.
- szerokie okapy, ze względu na intensywne opady deszczu. Często uformowane jako cofnięty parter osłaniający wejścia do budynku.
- ekspresyjne motywy kwiatowe, często plany budynków lub ich detale w geometryczny sposób nawiązywały do lokalnej roślinności, w szczególnie do owianego kultem kwiatu lotosu
- ornamenty, w niewielkiej ilości, ale nawiązujące do tradycyjnych zdobień takich jak „kbach„
- uproszczone sylwetki wież – dawniej bogato zdobione wieże o kształcie piramid zostały znacząco uproszczone w kształcie
- podwójne dachy – nad dachem właściwym stosowano ekspresyjne prefabrykaty, tak aby zachować funkcjonalność płaskiego dachu, a jednocześnie nawiązać stylistycznie do architektury tradycyjnej
- pionowe żaluzje, zwane u nas popularnie żyletkami, chroniące przed ostrym słońcem i jednocześnie pełniące funkcję kompozycyjną



Wpływ i dziedzictwo Vanna Molyvanna
Styl Nowej Architektury Khmerskiej wyróżnia użycie betonu i brutalistycznych form, które Molyvann dostosował do lokalnego klimatu i krajobrazu. Architektura ta była również odpowiedzią na rosnące potrzeby społeczne, oferując przestrzenie publiczne, które sprzyjały integracji i życiu społeczności lokalnych.
Vann Molyvann miał nieoceniony wpływ na krajobraz Kambodży, projektując ponad sto budynków, które przyczyniły się do kształtowania wizerunku nowoczesnej Kambodży. Jego prace, choć często niedoceniane w XXI wieku, obecnie są coraz bardziej uznawane za fundamentalne dla zrozumienia kambodżańskiej tożsamości i dziedzictwa architektonicznego. W wyniku tego ochrona tych budowli stała się przedmiotem międzynarodowych starań o zachowanie kulturowego dziedzictwa.
New Khmer Architecture w latach terroru
Optymizm związany z nową architekturą skończył się wraz z wojną domową i nadejściem terroru partii komunistycznej – tzw. „Czerwonych Khmerów”. Vann Molyvann schronił się za granicą, a ludność Kambodży spotkały głębokie i krwawe represje. Architekci nie mieli wówczas zbyt wiele pracy, a musieli skupić się właściwie na przetrwaniu. Ludność cofnięto z miast na wieś, a wiele obiektów było wyburzanych.

Odkryj fascynujący świat architektury XX wieku z książką „Forma i ideologia”. Poznaj historię modernizmu i dowiedz się jak rozpoznawać style architektoniczne.
New Khmer Architecture dziś i jutro
Niestety wiele budynków z tego nurtu zostało wyburzonych już po upadku reżimu. Niekontrolowany rozwój urbanistyczny i wysoki poziom korupcji spowodował, że wiele obiektów znajdujących się w centrum chociażby Phnom Penhu ustąpiło miejsca nowoczesnej zabudowie. Wiele z nich zostało także zasłoniętych przez inne budynki lub zostało nieudolnie przebudowanych.

Współczesna Kambodża stara się odnowić i ochronić kluczowe realizacje Vanna Molyvanna, które są świadectwem kulturalnej i historycznej tożsamości narodu. Dlatego ruchy na rzecz konserwacji tych budynków zyskują na znaczeniu, w miarę jak coraz więcej osób uznaje wartość Nowej Architektury Khmerskiej. Ochrona tych zabytków jest nie tylko hołdem dla geniuszu Molyvanna, ale również kluczowym elementem zachowania unikalnego dziedzictwa architektonicznego Kambodży.
Artykuł ten zaprasza do głębszego poznania tych niezwykłych dzieł architektury, które są niemałym świadectwem kreatywności i innowacyjności Vanna Molyvanna . Ten unikatowy styl na zawsze zmienił oblicze tego państwa.






No Comments