Dom Turysty w Augustowie, zaprojektowany przez Macieja Nowickiego, Stanisławę Nowicką i Władysława Stokowskiego, to mało znana perła modernistycznej architektury. Wybitny polski architekt, wraz z żoną stworzył wiele znakomitych projektów, zarówno w Polsce, jak i za granicą. Jego innowacyjne podejście do budownictwa miało ogromny wpływ na rozwój światowej architektury.

Augustów – turystyczny rozkwit i potrzeba infrastruktury

Augustów, położony wśród malowniczych jezior i lasów Puszczy Augustowskiej, już od XIX wieku przyciągał rzesze turystów. W latach 30. XX wieku, w odpowiedzi na rosnące zainteresowanie turystyką, postanowiono rozbudować infrastrukturę turystyczną. Z inicjatywy Ligi Popierania Turystyki w latach 30. powstał tam Dom Turysty. Projektowany jako centrum noclegowe i rekreacyjne, miał wesprzeć rozwój Augustowa jako kluczowego ośrodka turystycznego na Podlasiu.

Maciej Nowicki – początki kariery i pierwsze projekty

Maciej Nowicki urodził się w Czycie na Syberii w 1910 roku. Był jednym z najbardziej obiecujących architektów modernistycznych swojej epoki. Po ukończeniu studiów na Politechnice Warszawskiej, Nowicki szybko zyskał uznanie dzięki swojemu unikalnemu podejściu do projektowania, które łączyło nowoczesność z funkcjonalnością. Współpraca z żoną Stanisławą, również architektką, zaowocowała serią innowacyjnych projektów w Polsce, które wyróżniały się nowatorskim użyciem przestrzeni i materiałów. Jego pierwszą realizacją był dom jego rodziców, który powstał na warszawskich Bielanach w 1931 roku. Później według projektu Macieja Nowickiego wzniesiono m.in. halę KS „Orzeł” na warszawskim Grochowie.

Nowicki w USA: Hala Dorton i Czandigarh

Kariera Nowickiego nabrała międzynarodowego rozgłosu po jego przeprowadzce do Stanów Zjednoczonych w czasie II wojny światowej. Jego projekt, hala Dorton Arena w Karolinie Północnej, z jej innowacyjną strukturą opartą na parabolicznych łukach, uznawana jest za przełom w konstrukcji architektonicznej. Otrzymał za nią prestiżowe wyróżnienia w USA. Na przestrzeni lat współpracował z największymi architektami tamtych czasów – Le Corbusierem, Oscarem Niemeyerem czy Lewisem Mumfordem. Następnie, Nowicki otrzymał zlecenie na planowanie miasta Czandigarh w Indiach. Niestety tragicznie zginął w katastrofie samolotu w 1950 roku, podczas powrotu z wizytacji w Indiach. Projektowanie Czandigarhu przejął po nim właśnie Le Corbusier, który niestety porzucił pomysły Polaka na rzecz własnych, brutalistycznych koncepcji.

Architektura Domu Turysty w Augustowie

Budowa Domu Turysty rozpoczęła się w 1937 roku i pochłonęła 700 tys, złotych. Realizacją zajęła się firma D. Cieślika, na podstawie projektu Macieja Nowickiego, jego żony Stanisławy Nowickiej oraz współpracującego z nimi Władysława Stokowskiego. Otwarcie obiektu nastąpiło w maju 1939.

Dom Turysty w Augustowie odzwierciedla modernistyczne zasady, z jego prostymi liniami i funkcjonalnym układem, które idealnie wpasowują się w naturalny krajobraz regionu. Dbałość o detale i przemyślana przestrzeń sprawiają, że budynek doskonale służył zarówno jako hotel, jak i centrum turystyczne, oferując przestronne i jasne wnętrza, które promowały relaks i integrację z przyrodą. Podsumowując zachowano tutaj wiele zasad, do których Nowiccy odwoływali się w swojej późniejszej działalności, na czele z projektowaniem w ludzkiej skali.

Dom Turysty w Augustowie – front wojenny i czasy PRL

Budynek przetrwał przechodzący przez Augustów front II Wojny Światowej jednak zniszczone zostało niemal całe wyposażenie. Gołe mury zostały wkrótce po zakończeniu wojny przejęte przez PTTK, który wyremontował obiekt w 1948 roku i ponownie udostępnił turystom. Kolejna większa modernizacja nastąpiła w 1982 roku, kiedy to we wnętrzu pojawiły się m.in. mozaiki przedstawiające topografię regionu czy też motywy przyrodnicze. Rok później obiekt został objęty ochroną konserwatorską, pomimo tego że władze PRL nie przepadały za Maciejem Nowickim. Z powodu tego, że nie chciał wrócić z USA, przez wiele lat wymazywano jego postać z historii polskiej architektury.

Dom Turysty aktualnie

Po przejęciu budynku przez prywatny podmiot w latach 90. zniszczono część wyposażenia oraz m.in. zatynkowano mozaiki w jadalni. Obecny właściciel kilka lat temu postanowił na szczęście z powrotem je odkryć. Ponadto posiadaną dokumentację architektoniczną budynku wraz z dziennikiem budowy przekazał do muzeum historii regionu. Obiekt funkcjonuje dziś na zasadach komercyjnych pod nazwą „Zajazd Hetman”, a na elewacji znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona architektowi.