Funkcjonalizm – bazowa forma modernizmu
Funkcjonalizm jako styl architektoniczny zyskał na popularności na początku XX wieku, będąc częścią szerszego ruchu modernizmu. Jego główne założenia opierały się na idei, że forma budynku powinna wynikać bezpośrednio z jego funkcji. Inspiracją dla architektów funkcjonalizmu były nowe technologie, zmiany w sposobie życia oraz postęp w nauce i przemyśle. Postulowano uproszczenie form i rezygnację z niepotrzebnych ozdób, co miało odzwierciedlać ducha nowoczesności i racjonalizmu.
Pionierami stylu byli m.in. Le Corbusier, Walter Gropius czy Ludwig Mies van der Rohe. Funkcjonalizm rozwijał się głównie w latach 20. i 30. XX wieku, zyskując szczególną popularność w okresie międzywojennym. Charakterystycznymi cechami budynków funkcjonalistycznych są proste, geometryczne formy, brak dekoracji, duża ilość światła naturalnego, horyzontalność oraz użycie materiałów, które czasem same stanowią ozdobę.
Funkcjonalizm w pięciu punktach
- Forma podąża za funkcją.
Projekt budynku jest bezpośrednio wynikiem jego przeznaczenia i funkcji. Nie ma niepotrzebnych ozdób, a każdy element jest zaprojektowany z myślą o użytkowaniu. - Ekonomia i efektywność
W funkcjonalizmie kładzie się nacisk przede wszystkim na efektywne wykorzystanie przestrzeni i materiałów, dążąc tym samym do minimalizmu. - Nowoczesne materiały i technologie
Funkcjonalizm często korzysta z nowoczesnych technologii i materiałów dostępnych w okresie jego rozwoju, takich jak stal, duże tafle szkła i zbrojony beton. - Ornament to zbrodnia
W przeciwieństwie do wcześniejszych stylów, funkcjonalizm zdecydowanie odrzuca dekoracyjność i ornamentykę, koncentrując się na prostocie i jasności form. - Użytkownik przede wszystkim
Funkcjonalizm służy społeczeństwu tworząc przystępne i użyteczne budynki. Wiąże się z ideałami społecznymi i dążeniem do poprawy warunków życia wszystkich klas.
Zalety funkcjonalizmu to przede wszystkim jego efektywność, ekonomiczność i uniwersalność. Budynki są często przestronne i dobrze doświetlone, co sprzyja ich funkcjonalności i adaptowalności. Krytycy wskazywali za to na często zimną i bezosobową estetykę, a także brak uwzględnienia lokalnego kontekstu kulturowego i historycznego. Budynki bywały postrzegane jako monotonne i depersonalizujące.
Jak rozpoznawać style architektoniczne? Dzięki e-bookowi „Forma i ideologia – Architektura XX wieku”. Zajrzyj na www.dhsudety.pl po więcej.
Funkcjonalizm jako idea XX wieku
W pierwszej połowie XX wieku gdy rozwijał się funkcjonalizm, Europa przeżywała dynamiczne zmiany społeczne i polityczne, a styl ten został wykorzystany jako sposób na rozwiązanie problemów mieszkaniowych i użytkowych w rosnących miastach. W niektórych krajach funkcjonalizm stał się narzędziem politycznym, symbolizującym postęp i modernizację. Zwłaszcza w miastach, które odbudowywano po zniszczeniach wojennych, funkcjonalizm stał się dominującym stylem, a kamienice masowo traciły ornamenty.
Funkcjonalizm wywarł ogromny wpływ na późniejsze pokolenia architektów i do dzisiaj jest ważnym punktem odniesienia w dyskusjach o roli i znaczeniu architektury. Jego idee efektywności, prostoty i skupienia na potrzebach użytkowników nadal są aktualne, zwłaszcza w kontekście współczesnych dyskusji o zrównoważonym rozwoju i projektowaniu z myślą o przyszłości.
Funkcjonalizm jako styl międzynarodowy
W większości przypadków pojęcie „funkcjonalizm” utożsamiane jest przede wszystkim ze zmianami w architekturze w latach 20. i 30. XX wieku. Filozofia funkcjonalizmu sama w sobie była jednak popularna na świecie aż do lat 80. Do tego czasu nieco zmieniała się estetyka, jednak bazowe postulaty pozostały te same. Funkcjonalizm był stylem równoległym do globalizacji. Jego brak dekoracyjności powodował, że niewiele elementów mogło czerpać z tradycyjnej architektury danego regionu. Dlatego też styl ten po wojnie częściej nazywany był po prostu „stylem międzynarodowym”.
Funkcjonalizm w Polsce – przykłady
- Kościół św. Józefa (1930-32), Zabrze
arch. Dominikus Böhm - Sanatorium Patria (1932-34), Krynica-Zdrój
arch. Bohdan Pniewski - Gmach Urzędów Niezespolonych (1935-37), Katowice
arch. Witold Kłębkowski
Funkcjonalizm na świecie – przykłady
- Siedziba szkoły Bauhaus (1925-26), Dessau
arch. Walter Gropius - Fabryka Van Nelle (1925-31), Rotterdam
arch. Johannes Brinkman, Leendert van der Vlugt - Villa Savoye (1928-31), Possy
arch. Le Corbusier - Fallingwater House (1936-39), Mill Run
arch. Frank Lloyd Wright - Wieżowiec ONZ (1952), Nowy Jork
arch. W. Harrison, M. Abramovitz, Le Corbusier, O. Niemeyer
Tomáš Baťa Memorial (1933), Zlín
Wyjątkowy obiekt upamiętniający Tomasza Batę, założyciela firmy Bata, który zginął w wypadku lotniczym w 1932 roku. Architektura budynku charakteryzuje się stonowaną kolorystyką i prostymi formami typowymi dla funkcjonalizmu. Obiekt zaprojektował František Lydie Gahura.
Zastosowanie szkła ornamentowego w oknach dodaje budynkowi lekkości i przestrzenności, jednocześnie tworząc efekt rozmycia otoczenia. Takie działanie uwzględnia tzw. „szczerość materiału” – tekstura użytego budulca jest dekoracją samą w sobie. Ta subtelna gra światła i cienia zachęca także do refleksji i kontemplacji, odzwierciedlając rolę memoriału jako miejsca pamięci i hołdu dla osiągnięć Baty. Funkcjonalność i skromna elegancja budynku odzwierciedlają ducha nowoczesności i innowacyjności, będących kluczowymi wartościami, z którymi Tomáš Baťa był utożsamiany.
Wystawa mieszkaniowa WUWA (1929), Wrocław
Osiedle WUWA (Werkbundausstellung) we Wrocławiu, zaprojektowane zostało na wystawę Deutsche Werkbundu. Projekt, realizowany przez 11 architektów pod kierunkiem Heinricha Lauterbacha, miał na celu pokazanie nowoczesnego, modelowego rozwiązania dla mieszkalnictwa. Składa się z 37 budynków, które wykorzystują proste, geometryczne formy i jasną kolorystykę. Budynki są zróżnicowane pod względem wielkości i typu, co pokazuje różnorodność i elastyczność podejścia funkcjonalistycznego. Istotnym elementem osiedla jest jego układ przestrzenny, który łączy prywatność mieszkań z otwartymi, zielonymi przestrzeniami, promując społeczność i interakcję między mieszkańcami.
Osiedle Montwiłła-Mireckiego (1928-31), Łódź
Architektura i urbanistyka osiedla, z jego geometrycznymi formami i minimalizmem, wyraża ducha modernistycznego dążenia do prostoty i funkcjonalności. Głównym detalem są naturalne, szare tynki oraz rytmika balkonów i dużych okien gęsto podzielonych szprosami. Projekt Jerzego Berlinera był odpowiedzią na rosnące potrzeby mieszkaniowe przemysłowego miasta i skupiał się na tworzeniu przestrzeni przyjaznej dla mieszkańców, z dużą ilością zieleni i otwartych przestrzeni.
Miało być to przeciwwagą dla klasycystycznych kwartałów z oficynami, które nie zapewniały robotnikom godnych warunków życiowych. Realizacja zapewniała wysokie jak na ówczesne warunki standardy – bieżącą wodę, elektryczność, kanalizację i otwarte, zielone przestrzenie wspólne. W rzeczywistości czynsze okazały się zbyt drogie i osiedle było zamieszkiwane głównie przez inteligencję.
Pawilon niemiecki (1929, rekonstrukcja 1986), Barcelona
Kluczową cechą słynnego pawilonu Ludwiga Miesa van der Rohe jest jego otwarta, płynna przestrzeń, która rozmywa granice między wnętrzem a zewnętrzem. Zastosowanie dużych, płaskich powierzchni szklanych ścian wspiera tę koncepcję, tworząc wrażenie lekkości i przejrzystości. Architektura ta demonstruje również fundamentalną zasadę szczerości materiału – wykorzystanie surowych, nienaruszonych materiałów takich jak szkło, stal i różne rodzaje kamienia.
Każdy materiał jest użyty w sposób, który podkreśla jego naturalne właściwości i estetykę. Podstawy budynku, wykonane z trawertynu, dodają elegancji i ciężaru, kontrastując z lekkością szklanych ścian. Jest to przestrzeń, która łączy w sobie sztukę, architekturę i naturę, demonstrując możliwości nowoczesnego projektowania i nowy sposób myślenia o przestrzeni do życia.
Artykuł stanowi fragment e-booka opisującego style architektoniczne „Forma i ideologia – Architektura XX wieku”.
No Comments