Nie tylko domki letniskowe. Zobacz najciekawsze ośrodki wypoczynkowe z PRL
Ośrodki Wypoczynkowe z PRL i wczasy pracownicze to fenomen kulturowy i socjalny. Fundusz Wczasów Pracowniczych zrewolucjonizował urlopy, tworząc ośrodki wypoczynkowe, które stały się symbolem epoki. Zazwyczaj kojarzą się z nimi różnego rodzaju domki letniskowe, ale wczasy w PRL to także nierzadko wysokiej jakości architektura w postaci pensjonatów, hoteli i stołówek. Zobacz najciekawsze z nich.
Ośrodki Wypoczynkowe z PRL – spis obiektów
- Ośrodek Wypoczynkowy „Wilga”, Rudno
- Ośrodek Wypoczynkowy „Łucznik”, Przesieka
- Ośrodek Wypoczynkowy „Posejdon”, Jastarnia
- Kompleks Ustroń-Jaszowiec
- O.W. „Drogowiec”, Wyspa Sobieszewska
- Dom Wczasowy „Halny”, Wisła
- Ośrodek Politechniki Gdańskiej, Wąglikowice
- Ośrodek Huty Legnica, Rokitki
- Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy „Kiekrz”
- Dom Wczasowy „Orlen”, Karpacz
- Dom Wczasowy „Widok”, Międzygórze
- Ośrodek Wypoczynkowy „Stawiska”
- Ośrodek Wypoczynkowy „Kormoran”, Mierki
- O.S.W. „Kaper”, Jurata
Fundusz Wczasów Pracowniczych
Wczasy pracownicze stały się popularnym elementem życia w Polsce Ludowej, szczególnie po utworzeniu w 1949 roku Funduszu Wczasów Pracowniczych. Celem Funduszu było zapewnienie pracownikom możliwości regeneracji sił oraz poprawy zdrowia poprzez wypoczynek w specjalnie do tego przeznaczonych ośrodkach wypoczynkowych. Dostęp do wczasów był uważany za jeden z elementów polityki socjalnej państwa, a system ten był szeroko promowany jako dowód troski o dobro robotników. Wczasy te nie tylko miały za zadanie wypoczynek, ale również pełniły funkcje wychowawcze i integracyjne, wzmacniając ideologiczne przesłanie systemu.
Wczasy pracownicze w PRL
Urlopy w ramach Funduszu Wczasów Pracowniczych były zorganizowane i dofinansowane, co pozwalało wielu pracownikom na pierwsze w życiu wakacje. Ośrodki wypoczynkowe, często położone w atrakcyjnych turystycznie miejscach jak góry, nad morze czy jeziora, oferowały różnorodne formy aktywności – od wycieczek po zajęcia sportowe i kulturalne. Architektura ośrodków była zróżnicowana, od większych form w postaci lekkich, modernistycznych konstrukcji, aż po skromniejsze, ale funkcjonalnie zaprojektowane domki letniskowe. Wszystkie ośrodki wypoczynkowe z PRL miały zapewnić maksymalny komfort i efektywność wypoczynku w bliskości z naturą.
Najciekawsze ośrodki wypoczynkowe z PRL
Odkrywanie historii i architektury ośrodków wypoczynkowych z czasów PRL to fascynująca podróż w czasie. W dalszej części artykułu przedstawiamy najciekawsze z nich, które do dziś przyciągają swoim wyjątkowym designem i historią. Zapraszamy do dalszej lektury, aby odkryć, jak twórczość architektoniczna i polityczne założenia przełożyły się na konkretne realizacje, które stały się częścią kultury wypoczynku w Polsce Ludowej. Zestawienie obejmuje jedynie ośrodki urlopowe wybudowane w czasach PRL, z wyłączeniem obiektów sanatoryjnych oraz hoteli.
1. Ośrodek Wypoczynkowy „Wilga”, Rudno
Najbardziej charakterystycznym elementem ośrodka jest rotunda, w której znajdowała się dawniej sala jadalno-rozrywkowa. Na jej bocznej ścianie możemy podziwiać ceramiczną mozaikę z motywem roślinnym. Obiekt jest obecnie zamknięty, podobnie jak nieco zrujnowany obiekt dawnego przedszkola. W nim z kolei zobaczymy kolejną kompozycję ścienną, malowidła i przede wszystkim piękny witraż przedstawiający, a jakże, Wilgi. Być może właśnie dzięki temu bogactwu form było to popularne miejsce wypoczynku dla członków PZPR, w tym samego Edwarda Gierka.
2. Ośrodek Wypoczynkowy „Łucznik”, Przesieka
O.W. Łucznik pomimo swoich rozmiarów jest zgrabnie ukryty w karkonoskiej dolinie. Budowę rozpoczęto w 1974 roku, dla pracowników Zakładów Metalowych „Łucznik” w Radomiu. Z powodu kryzysu budowa ciągnęła się w nieskończoność. Dziennik zakładowy Łucznika pisał o przeciągających się pracach jeszcze w 1988 roku! Ale warto było czekać, chociażby po to, żeby zobaczyć drewniane arcydzieła rzeźbiarskie Jana Ciruta zdobiące ścianę jadalni o bardzo ekspresyjnym kształcie.
3. Ośrodek Wypoczynkowy „Posejdon”, Jastarnia
Górnicy jako jedna z najbardziej lubianych przez władzę grup społecznych mogli z reguły liczyć na nieco lepsze warunki wypoczynkowe niż większość innych branż. Ośrodek w Jastarni został zaprojektowany w latach 70. przez Daniela Olędzkiego dla Kopalni Węgla Kamiennego „Pokój” w Rudzie Śląskiej. Horyzontalna, rozczłonkowana bryła typowa dla modernizmu skrywa dziesiątki dzieł sztuki w postaci mozaik, malowideł i płaskorzeźb łączących tematykę górniczą oraz morską.
4. Kompleks Ustroń-Jaszowiec
Gronowce, Punktowce, Liniowce. Jaszowiec to dzielnica wypoczynkowa Ustronia, która powstała jeszcze przed bardziej znanym, uzdrowiskowym Zawodziem ze słynnymi „piramidami”. Zespół pod wodzą Jerzego Winnickiego, w składzie Irena Kotela, Czesław Kotela, Zygmunt Winnicki, Augusta Boroń, Józef Saga, Jan Woliński otrzymał za ten projekt prestiżowe nagrody w latach 60. Obiekt w bardzo ambitny sposób wykorzystuje rzeźbę terenu proponując w zależności od miejsca trzy organiczne układy budowli. Układ ten jest czytelny do dziś, choć wiele pojedynczych ośrodków zostało wyburzonych, przebudowanych lub znajduje się w stanie ruiny.
5. O.W. „Drogowiec”, Wyspa Sobieszewska
O.W. Drogowiec na Wyspie Sobieszewskiej to przykład bardzo ekspresyjnego modernizmu. Powstał w 1965 roku na podstawie projektu Henryka Krukowicza, dla Związku Przemysłu Transportowego. Geometryczny sufit i symetryczne przeszklenia sprawiały, że było to jedno z najbardziej efektownych wnętrz architektury PRL. Zwłaszcza kiedy pojawiało się jeszcze odpowiednie światło, które te walory wydobywało. Niestety, ośrodek niszczał nieużytkowany, aż w końcu te przeszklenia zostały zabite płytą OSB. Przed wejściem do ośrodka znajduje się także mozaika przedstawiająca mapę Wyspy Sobieszewskiej.
6. Dom Wczasowy „Halny”, Wisła
„Halny” to kolejna architektoniczna strata ostatnich lat. Jest to jeden z kilku podobnych do siebie obiektów z lat 60. wykorzystujących wzgórza we wschodniej części Wisły. Niestety po zamknięciu go dla odwiedzających szybko padł ofiarą wandali, którzy rozkradli i zniszczyli jego wyposażenie wnętrz. W środku znajdowały się kręte schody prowadzące na antresolę z balustradą wykonaną z barwionego szkła ornamentowego, ceramiczne mozaiki czy kompozycja artystyczna wykonana w kultowej spółdzielni „Kamionka” w Łysej Górze.
7. Ośrodek Politechniki Gdańskiej, Wąglikowice
Dla kontrastu zadbany i bardzo dobrze funkcjonujący ośrodek wypoczynkowy Politechniki Gdańskiej nad jeziorem Wdzydzkim. Najciekawsza część składa się z dwóch równoległych pawilonów, które pośrodku tworzą swoisty deptak. Budynki są zadbane, a w środku znajdują się m.in. klimatyczna sala gier czy sala telewizyjna z ogromną reprezentacją słynnych krzeseł Józefa Chierowskiego.
8. Ośrodek Huty Legnica, Rokitki
Wyjątkowy, eksperymentalny ośrodek wypoczynku świątecznego w Rokitkach, to jedno z dzieł Witolda Lipińskiego. Kompleks wzniesiony w 1968 roku nad niedużym jeziorem, składa się z dwóch betonowych okręgów oraz kilkunastu wolnostojących domków z łukowymi dachami. Budynki wyróżniają się nie tylko formą, ale także materiałem budulcowym. Do wykonania użyto surowego betonu, przez co architektonicznie wydają się brutalistyczne, jednak ze względu na organiczną filozofię jaka wpływała na projekty profesora bliżej im do metabolizmu. Dziś niestety ośrodek w Rokitkach został już dość znacznie przebudowany i coraz mocniej zatraca swój pierwotny charakter. Wciąż jednak mniej więcej widać jakie idee przyświecały temu założeniu.
9. Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy „Kiekrz”
Ośrodek szkolenia policji nad jeziorem kierskim to całkiem duży kompleks kilku budynków o dość standardowych, modernistycznych formach. Wyróżniają je nazwy pochodzące od planet, przeszklone klatki schodowe i przede wszystkim wnętrza jadalni oraz baru. Te skrywają interesujące mozaiki kojarzące się z Egiptem oraz interesujące detale wykończeniowe. Niestety, obiekt z lat 70. od kilkunastu lat niszczeje, a ponadto stał się gwiazdą urbeksu. Przyciągnęło to wandali, którzy w znacznym stopniu zdemolowali ocalały wystrój.
10. Dom Wczasowy „Orlen”, Karpacz
Bardzo ciekawy architektonicznie obiekt, nawiązujący swoim kształtem do szczytów górskich zaprojektowała u stóp Śnieżki Maria Molicka. Budynek wzniesiono jako dom wczasowy dla pracowników Zakładów Lniarskich „Orzeł” w Mysłakowicach. Otwarto go w 1975 roku. Obiekt po dziś dzień zachował z zewnątrz niemal nienaruszoną formę i przyjmuje gości pod nazwą „Piecuch”. Niestety nie zachował się oryginalny wystrój wnętrz, jednak częściowo wynagradza to wyjątkowo atrakcyjna lokalizacja.
11. Dom Wczasowy „Widok”, Międzygórze
Choć Międzygórze słynie raczej z drewnianej architektury w stylu tyrolskim, znalazło się tam także miejsce dla modernistycznego domu wczasowego. „Widok” otrzymał swoją nazwę dzięki atrakcyjnej działce, na jakiej został wybudowany w 1979 roku. Spadkobierca Funduszu Wczasów Pracowniczych od lat próbuje się go pozbyć, a obiekt niszczeje nieużytkowany. Z zewnątrz budynek zachował swoją oryginalną formę, a w środku można jeszcze zobaczyć elementy dawnego wyposażenia.
12. Ośrodek Wypoczynkowy „Stawiska”
Ośrodek Stawiska to przykład wysokiej jakości wypoczynkowego modernizmu z lat 70. Dodatkowo wciąż działający i zachowany w bardzo dobrym stanie. Obiekt cały czas przyjmuje gości zarówno w pokojach, jak i w domkach letniskowych. Ponadto posiada jadalnię z mozaiką zewnętrzną i ceglanymi dekoracjami wewnątrz, oraz przede wszystkim położony nad brzegiem jeziora bar z salami rekreacyjnymi. Ekspresyjne przeszklenia zapewniają klimatyczne doświetlenie pomieszczeń zwłaszcza podczas zachodu słońca.
13. Ośrodek Wypoczynkowy „Kormoran”, Mierki
Interesujący architektonicznie kompleks O.W. Kormoran w Mierkach składa się z głównego obiektu o charakterze domu wczasowego, oraz zespołu szeregowców o oryginalnej formie i ceramicznych oraz drewnianych detalach. Główny obiekt podparty jest wysokimi filarami, które zapewniają widok na jezioro z terenu ośrodka. Zespół wzniesiono w latach 70. według projektu A. Kowalewskiego. Niestety aktualnie dokonywana jest przebudowa kompleksu, przez co straci on swój oryginalny charakter.
14. O.S.W. „Kaper”, Jurata
Ten betonowy transatlantyk, który zacumował nieopodal plaży w Juracie to Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy Kaper. Modernistyczna forma budynku przypomina nieco statek, a tarasowy front zapewnia odpowiednie nasłonecznienie podczas wypoczynku. W skład zespołu zabudowy wchodzi też boczne skrzydło, oraz osobny budynek po drugiej stronie ulicy. Zarówno jedno jak i drugie również są warte uwagi, także w środku.
Ośrodki Wypoczynkowe z PRL – gdzie jeszcze można tak wypocząć?
W Polsce znajdują się jeszcze setki ośrodków i obiektów pochodzących z czasów PRL. Wiele z nich przeszło gruntowne remonty w latach 90., czy chociażby w czasie ostatniej pandemii. Na szczęście przy tak dużej podaży modernistycznej architektury, da się czasem trafić na te zachowujące swój oryginalny charakter. W ostatnich latach rośnie świadomość architektoniczna i wielu właścicieli jest coraz bardziej świadomych tego, jak ciekawe obiekty posiadają. Dzięki temu być może ośrodki wypoczynkowe z PRL i domy wczasowe będą cieszyć jeszcze nasze oczy przez lata.
No Comments