Opole, miasto o bogatej historii i dawna stolica Górnego Śląska, kryje w sobie prawdziwe skarby architektury modernistycznej. Od ikonicznego Urzędu Wojewódzkiego, przez wysokiej klasy przykłady socmodernizmu, po potężne bloki z surowej wielkiej płyty. Zobacz 12 najciekawszych przykładów modernizmu, które zachwycają swoją innowacyjnością, funkcjonalnością i estetyką.

Opole – spis treści

  1. Opolski Urząd Wojewódzki
  2. Biblioteka Instytutu Śląskiego
  3. Blok Mieszkalny „Hanka”
  4. Dom Handlowy Rzemieślnik
  5. Biurowiec Społem Opole
  6. Modernistyczne kamienice
  7. Blok mieszkalny „Akwarium”
  8. Dom Technika
  9. Blok mieszkalny
  10. Osiedle ZWM
  11. Mała architektura i detale
  12. Ofama – Opolska Fabryka Maszyn

1. Opolski Urząd Wojewódzki

Gmach Urzędu Wojewódzkiego w Opolu to przykład modernistycznej architektury na Górnym Śląsku, odzwierciedlający także wpływy Bauhausu. Zbudowany w latach 1930-34 na miejscu historycznego zamku, stał się nowoczesną siedzibą władzy rejencyjnej. Ogólnoniemiecki konkurs na projekt budynku wygrał Friedrich Lehmann, architekt z Piły, którego funkcjonalistyczny projekt pokonał propozycje innych uczestników, nawiązujące do zamkowej architektury inspirowanej sąsiadującą Wieżą Piastowską.

Budynek posiada takie cechy modernizmu jak prostą bryłę, duże poziome przeszklenia, elementy żelbetonowe oraz elewację wykończoną płytkami ceramicznymi. Modernistyczna koncepcja Lehmanna zakładała również integrację z wieżą poprzez uproszczenie jej formy do walca, usuwając jej hełm. Dzięki tym rozwiązaniom, gmach nie tylko spełniał wymogi funkcjonalne, ale także wpisywał się w obowiązujące wówczas w architekturze trendy. Warto zajrzeć także do wnętrza, gdzie znajdują się oryginalne żyrandole, okładziny kamienne, mosiężne pochwyty, sgraffito czy też winda paciorkowa.

2. Biblioteka Instytutu Śląskiego

Instytut Śląski w Opolu przeprowadził się do nowo wybudowanego, modernistycznego budynku z charakterystycznymi „żyletkami” na elewacji w 1984 roku. Z tego okresu pochodzi wystrój wnętrz biblioteki, do której wchodzi się od strony ul. Strzelców Bytomskich. Szczególnie warta uwagi jest czytelnia główna, gdzie możemy podziwiać drewniane boazerie, stare biblioteczne biurka i lampy. Dodatkowo niezwykle fotogenicznym elementem są kręcone schody znajdujące się w dwóch narożnikach sali. Prowadzą one na galerię, skąd można podziwiać czytelnię z góry. Także na korytarzach i w innych pomieszczeniach można znaleźć interesujące detale z epoki PRL jak szafki katalogowe.

3. Blok mieszkalny „Hanka”

Najbardziej znany „wieżowiec” Opola zawdzięcza swoją nazwę pośrednio Hance Sawickiej. Działaczka Polskiej Partii Komunistycznej była patronką placu, przy którym stoi budynek. W parterze mierzącego 42 metry wysokości bloku znajdowała się także klubokawiarnia o nazwie „Hanka”. Właśnie stąd jego popularna wśród mieszkańców Opola nazwa. Budynek składa się z dwóch wież, które są połączone charakterystycznymi łącznikami, niczym Trellick Tower w Londynie.

4. Dom Handlowy Rzemieślnik

Socmodernistyczna bryła domu handlowego Rzemieślnik pochodzi z 1987 roku, a zaprojektował ją Wojciech Niedźwiedzki. Składa się przede wszystkim z prefabrykowanej elewacji wypełnionej szklanymi panelami w wiśniowym kolorze, przypominającymi biurowce typu „Lipsk”. Uwagę przykuwa jednak przede wszystkim klatka schodowa z ekspresyjnymi przeszkleniami. Niestety w ostatnim czasie właściciel budynku wykonał dobudówkę, która psuje możliwości robienia zdjęć.

5. Biurowiec Społem Opole

Naprzeciwko Rzemieślnika stoi potężny, dziewięciopiętrowy budynek biurowy Spółdzielni Społem Opole. Budowa obiektu rozpoczęła się na początku lat 70, na miejscu wyburzonych kamienic. Choć nie jest zbyt skomplikowaną konstrukcją, to jego budowa trwała blisko 20 lat. Do użytku oddano go dopiero w 1991 roku. Miejsce budowy tak dużego obiektu w pobliżu Starego Miasta nie jest przypadkowe. Miał on bowiem otwierać opolskie „downtown” złożone z kilku wyższych budynków. Charakteryzuje się bardzo typową, prefabrykowaną i rytmiczną elewacją, która z powodu zaniedbania sprawia, że wielu mieszkańców uważa ten budynek za szpecący miasto.

6. Modernistyczne kamienice

W części miasta pomiędzy biurowcem Społem, a dworcem kolejowym Opole Główne znajduje się kilka kamienic w stylu przedwojennego modernizmu. Wybudowano je na przełomie lat 20. i 30. Najciekawsze wydają się trzy z nich. Dwie w stylu funkcjonalistycznym znajdują się przy ul. Kołłątaja 14 oraz przy ul. Strzelców Opolskich 32. Natomiast trzecia, ekspresjonistyczna, znajduje się przy ul. Damrota. W tym budynku przed wojną znajdowała się kasa oszczędnościowa. Dziś znajduje się tutaj siedziba biura podróży.

7. Blok mieszkalny „Akwarium”

Blok z charakterystycznymi balkonami, stojący w pierzejowej zabudowie wybudowano w latach 1966-67 według projektu Stanisława Torca. Swoją nazwę zawdzięcza temu, że miały się tutaj znajdować mieszkania z przydziału partyjnego dla tzw. „grubych ryb”. Ponadto w parterze budynku mieściła się słynna kawiarnia festiwalowa związana z opolskimi festiwalami muzycznymi. Niestety nie udało się ocalić mozaiki.

8. Dom Technika Opole

Zawsze trzeba sprawdzić jak wygląda lokalny Dom Technika i Opole nie jest tutaj wyjątkiem. Na zewnątrz budynku wita nas niezwykle ciekawy, okrągły daszek nad wejściem, a z boku obiektu możemy znaleźć chociażby płytki ceramiczne w stylu op-art. Budynek powstały w pierwszej połowie lat 60. skrywa także bardzo ciekawe wnętrza. Szczególnie uwagę zwracają drewniane lamele na klatce schodowej, interesująca metaloplastyka w postaci osłon grzejników, szkło ornamentowe w drzwiach czy posadzki z ciemnego lastryko i kamieni.

9. Blok mieszkalny

Nieopodal domu technika stoi charakterystyczny blok mieszkalny z ciekawymi prefabrykatami balkonowymi. Znajduje się u zbiegu ul. Ozimskiej i ul. Katowickiej. Rozczłonkowana elewacja dzieli go na dwie części, różniące się nie tylko szerokością, ale też wysokością. Co istotne, remont, który budynek przeszedł kilka lat temu, można uznać za całkiem udany.

10. Osiedle ZWM

Osiedle ZWM czyli w rozwinięciu Związku Walki Młodych. Dziś nazywane już osiedlem Armii Krajowej blokowisko zamieszkiwane jest przez niemal 20 tysięcy osób, z czego 12 tysięcy mieszka w wielkopłytowej części wciąż stawiającej opór styropianowi. Morze wysokich bloków z surową wielką płytą robi duże wrażenie, w szczególności gdy oglądamy je ze skarpy znajdującej się na północnym krańcu osiedla. Na osiedlu ZWM znajdują się też liczne pawilony handlowe o interesujących, nieco futurystycznych formach. Niestety w większości nie ocalały w tak dobrym stanie jak wspomniane bloki. ZWM znany jest też z tego, że jest miejscem akcji komiksu Wilq Superbohater.

11. Opole – mała architektura i detale

Opole jest także pełne mniejszych detali i małej architektury z epoki modernizmu. Fani betonu z pewnością docenią brutalistyczną wiatę przystankową z placu Wolności. Na skwerze obok możemy natomiast podziwiać ekspresyjną fontannę z wielobarwną mozaiką. Oba obiekty powstały w latach 50. według projektu Floriana Jesionowskiego. Po drugiej stronie placu znajdziemy natomiast Pomnik Bojownikom o Polskość Śląska Opolskiego. Projektował go Jan Borowczak, a budowa przypadła na drugą połowę lat 60.

Na kamienicy u zbiegu ul. Krakowskiej i ul. Franciszkańskiej znajduje się mozaika, którą zaprojektował w latach 60. Tadeusz Wencel. Tutaj znajdowała się dawniej kawiarnia „Storczyk” i to do niej nawiązuje dzieło artysty. Przy ul. Krakowskiej warto także wejść do środka bistro „Rybex” aby zobaczyć ciekawą dekorację ścienną.

12. Ofama – Opolska Fabryka Maszyn

Jednym z nielicznych w Opolu przykładów socrealizmu jest budynek fabryki Ofama przy ul. Niemodlińskiej. Uwagę przyciągają przede wszystkim cztery sgraffita, znajdujące się w narożnikach głównego budynku. Przedstawiają tematykę typowo socjalistyczną, czyli zadowolonych robotników, kołchoźników i społeczeństwo. Z obu stron wejście do obiektu zdobi industrialna rzeźba na tle ściany z luksferów. Ciekawa jest również metaloplastyka na płocie okalającym fabrykę. Sam budynek powstał w 1886 roku.

Opole i modernizm

Modernizm w Opolu to nie tylko przeszłość, ale i żywa część miejskiego krajobrazu, który wciąż inspiruje i zachwyca. Przedstawione przykłady architektury modernistycznej pokazują, jak innowacyjne podejście do funkcjonalności i estetyki ukształtowało to miasto. Dziś te budynki pozostają świadectwem odwagi i kreatywności architektów, kontynuując swoją rolę jako kluczowe elementy opolskiego dziedzictwa. Choć Opole nie kojarzy się typowo z modernizmem, co raczej ze staromiejskim centrum, to zdecydowanie warto spędzić tutaj chociaż jeden dzień i zobaczyć jak kształtowała się architektura tego miasta w XX wieku.